ارگونومی واژه‌ای یونانی است که از ترکیب ERGO به معنی «کار» و نومس NOMS به معنای «قاعده و قانون» تشکیل شده است . ارگونومی علم اصلاح و بهسازی محیط کار، شغل و تجهیزات و تطابق آن با قابلیت‌ها و محدودیتهای انسان می باشد. این علم کارایی و عمل انسان و ویژگی‌ها و توانایی‌های ارگانیسم انسانی را مطالعه و بررسی می‌کند و از این طریق، شرایط تطبیق کار با انسان را فراهم می‌آورد.
ارگونومی به عنوان رشته ای از علوم با بدست آوردن بهترین ارتباط میان کاربران و محیط کار تعریف می گردد. ارگونومی با ارزیابی قابلیت ها و محدودیتهای انسان (بیومکانیک و آنتروپومتری) ، استرس های کاری و محیطی (فیزیولوژی کار و روانشناس صنعتی) ، خستگی (فیزیولوژی کار و روانشناس صنعتی) ، طراحی و آموزش و طراحی ایستگاه کاری و ابزارها (آنترومتری و مهندسی) سر و کار دارد .
حداقل امکانات مناسب محیط کاری برای کاربران کامپیوتر
- وجود سیستم تهویه مطبوع
- نور کافی و مناسب
- استفاده از میز مخصوص با دارای عرض و ارتفاع استاندار
- استفاده از صندلی ارگونومیک با قابلیت تنظیم ارتفاع
- استفاده از زیرپایی برای قرارگیری مناسب و راحت پاها
- استفاده از کف‌پوش مناسب، که بهتر است از جنس چوب یا پلاستیک باشد تا الکتریسیته ساکن تولید نکند.
- استفاده از کپی‌هولدر (پایه یا چارچوب فلزی یا پلاستیکی نگه‌دارنده کاغذ در کنار رایانه در هنگام تایپ) برای خم نکردن بیش از حد گردن.
فواید رعایت اصول ارگونومی
- پیشگیری از اختلالات اسکلتی – عضلانی در بین شاغلان (مانند کمردرد، سندروم تونل کارپال یا درد شدید در مچ دست، درد ناحیه گردن، درد ناحیه زانو، آرنج و ….)
- کمک به پیشگیری از حوادث شغلی
- افزایش میزان رضایتمندی کارکنان
- افزایش رفاه و آسایش کارکنان
- کمک به افزایش بهره‌وری در کار
- کمک به افزایش تولید
جنبه های بهداشتی ارگونومی عبارتند از
- پیشگیری از بیماری ها و اختلالات ناخواسته
- طراحی بهینه ایستگاه های کاری
- بهترین استفاده از منابع و قابلیت های کارمندان
اجزای یک محیط کار با کامپیوتر ارگونومیک
ویژگی‌های صندلی ارگونومیک
- ارتفاع صندلی باید قابل تنظیم و با ارتفاع 41 تا 52 سانتی‌متر باشد.
- سطح نشیمنگاه صندلی دارای طول و عرض 40 تا 48 سانتی‌متر باشد.
- ضخامت تشک در حدود 4 تا 5 سانتی‌متر باشد. رویه آن از جنسی باشد که به اصطلاح بتواند تنفس کند. لبه جلو صندلی، گرد و لبه بیرونی آن، نرم باشد.
- زاویه پشتی با تشک صندلی، حداقل 95 تا 110 درجه باشد.
- عرض پشتی صندلی باید حداقل 32 تا 36 سانتی‌متر باشد.
- ارتفاع پشتی صندلی را نیز بین 50 تا 82 سانتی‌متر توصیه می شود.
- صندلی باید در قسمت قرار گرفتن گودی کمر (ارتفاع 15 تا 20 سانتی‌متر از پایین) دارای یک قوس محدب و در قسمت پشت دارای یک قوس مقعر باشد.
- صندلی‌های مورد استفاده در کار با رایانه بهتر است دسته‌دار بوده و دسته آن با ارتفاع میز کار مطابقت داشته باشد. همچنین دارای چرخ بوده و چرخان باشد.
- شیب کف صندلی 5 تا 15 درجه برای تمایل به جلو و 5 درجه تمایل به عقب را امکان‌پذیر سازد.
ویژگی‌های میز ارگونومیک
- ارتفاع میز باید بین 66 تا 71 سانتی‌متر باشد. ارتفاع سطح میز کار باید قابل تنظیم و فضای در نظر گرفته شده برای پاها کافی باشد.
- سطح میز باید به اندازه‌ای بزرگ باشد که جای کافی برای تمامی اشیا و وسایل وجود داشته باشد.
- رنگ سطح میز کار نباید سفید یا خیلی تیره باشد. این رنگ موجب نامساعد شدن شرایط روشنایی می‌شود.
ارگونومی صفحه نمایشگر
- میزان فرکانس روشنایی (Refresh Rate) حداقل 75 هرتز باشد.
- شیب صفحه نمایش قابل تنظیم و به میزان 10 تا 15 درجه به سمت بالا باشد.
- اندازه کاراکترها به طول حداقل 5 میلی‌متر باشد. نور قابل تنظیم باشد.
- فاصله چشم‌ها تا صفحه نمایشگر بین 30 تا 60 سانتی‌متر باشد. در بعضی موارد در بهترین حالت، این فاصله 46 سانتی‌متر توصیه شده است.
نحوه استقرار صفحه کلید ارگونومیک
- صفحه‌کلید هرگز نباید در ارتفاع بالاتر یا پایین‌تر از سطح میز کار باشد. به عبارت دیگر، باید دقیقاً روی میز کار و در قسمت سوم و روبه‌روی صفحه نمایشگر باشد. در این حالت، زاویه بین بازو و ساعد در هنگام کار نباید از نود درجه تجاوز کند.
نحوه استقرار موشواره (ماوس) ارگونومیک
- محل استقرار آن برای کاربران چپ دست، سمت چپ و برای کاربران راست دست، سمت راست باشد.
- هنگام کار با موشواره، دست بایستی با آن در یک امتداد قرار بگیرد یعنی خم شدن مچ به سمت چپ یا راست یا بالا و پایین صحیح نیست.
- محل استقرار انگشتان روی ماوس نیز بدین گونه است که سه انگشت وسطی روی آن و انگشت‌های شست و کوچک در دو طرف آن قرار می‌گیرند.
نورپردازی محیط کار
- میز کامپیوتر و صفحه نمایشگر خود را به گونه‌ای در محیط کار قرار دهید که پشت به پنجره محیط کار باشد، نور بیرون از اتاق روی صفحه نمایشگر نتابد و یا از پرده و نورگیر در پشت پنجره‌ها استفاده شود که از ورود نور درخشان جلوگیری می‌کند.
- از نورهای مهتابی و خورشیدی به‌طور ترکیبی در محیط کار استفاده کنید تا روشنایی مناسبی برای خواندن در اختیار داشته باشید.
- در صورت استفاده از چراغ‌های مطالعه، منبع نور را به موازات خط دید خود قرار دهید.
- در صورتی که از نمایشگر Lcd استفاده می‌کنید، به روشنایی بیشتری نیاز دارید.
